داروخانه آنلاین داروسیتی

کم کاری تیروئید (هیپو تیروئیدی) سندرومی است ناشی از کمبود هورمون تیروئید که به صورت یک کندی قابل برگشت در تمام اعمال بدن تظاهر می نماید. در نوزادان و کودکان ، به صورت عقب افتادگی قابل ملاحظه رشد و نمو بروز می نماید که منجر به کوتولگی و عقب ماندگی ذهنی غیر قابل بازگشت می گردد . هیپوتیروئیدی میتواند همراه و یا بدون بزرگی تیروئید ( گواتر ) باشد . تشخیص آزمایشگاهی هیپوتیروئیدی در بالغین به سهولت با مشاهده مجموعه کاهش تیروکسین آزادT4  و افزایش TSH سرم صورت می گیرد .

قبل از ادامه بحث با این اصطلاحات و معیارهای آزمایشگاهی آشنا می شویم:

TSH: وظیفه هورمون TSH، کنترل کردن تیروئید است وبه تیروئید دستور ساخت تیروکسین ا می دهد و از غده هیپوفیز ترشح می شود. کم بودن و یا زیاد بودن این هورمون نشان دهنده این است که تیروئید شما به درستی کار نمی کند، مقدار نرمال هورمون TSH بین ۰.۴ تا ۵.۰ mIU / L  به شکل عموم و در خانمهای باردار این رنج بین ۰.۴ تا ۴ است. در مواردی ممکن است TSH طبیعی ولی بازهم مشکلات تیروئید جود داشته باشد که در چنین شرایطی پزشک به انجام و بررسی دیگر آزمایشات می پردازد . پس به طور ساده می توان گفت که میزان پایین هورمون TSH نشان دهنده پرکاری تیروئید و میزان بالای آن نشان دهنده این است که تیروئید هورمون خود را کم تولید می کند و هیپوتیروئید یا کم کاری تیروئید رخ داده است.

T4: هورمونی که تیروئید به مقدار بیشتر تولید می کند، در اصل این یک هورمون تیروئیدی است که به دو صورت در خون وجود دارد، T4 متصل به پروتئین و T4 آزاد، همچنین غده تیروئید تنها مقدار کمی T3 تولید می کند و بیشترین میزان T3 از تبدیل T4 به دست می آید و بر روی بسیاری از عملکرد های بدن تاثیر گذار است.

رنج طبیعی در هورمون T4 بین ۰.۹ تا ۲.۴  نانوگرم در دسی لیتر است.

تیروکسین به عنوان یک هورمون ذخیره استفاده می شود و به تنهایی قادر به تولید انرژی و یا ارائه اکسیژن به سلول نیست، در واقع این هورمون با از دست دادن یک ید تحت شرایط سوخت و سازی در بدن به T3 بدل می شود.

T4 در مقایسه با TSH :

T4 بالا : اگر مقدار هورمون T4 در آزمایش شما بالاست و مقدار هورمون TSH تان پائین، نشان دهند پرکاری تیروئید شماست.

T4 پائین : اگر میزان T4 شما پائین و مقدار TSH بالاست، به معنی کم کاری غده تیروئید است.

علت کم کاری تیروئید:

شایع ترین علت هیپوتیروئیدی در آمریکا ، در حال حاضر ، احتمالا تیروئیدیت هاشیموتو می باشد که ناشی از یک اختلال ایمونولوژیک در افراد دارای زمینه مناسب ژنتیکی است . شواهد ایمونولوژیک ای بیماری ، وجود ایمنی هومورال در حضور آنتی بادی های ضد تیروئیدی و حساسیت لنفوسیت ها به آنتی ژن های تیروئیدی است که سبب التهاب تیروئید می شود . همچنین جهش های ژنتیکی و برخی از داروها ، هیپوتیروئیدی را ایجاد می کنند.

علائم کم کاری تیروئید:

درمان هیپوتیروئیدی :

غیر از هیپوتیروئیدی ناشی از دارو ها که فقط با حذف ماده سرکوب کننده بهبود می یابد ، در سایر موارد ، استفاده از درمان جایگزین هورمون تیروئید مناسب خواهد بود .

 بهترین فراورده لووتیروکسین (T4) است . مطالعات متعددی نشان داده اند که در درمان لووتیروکسین توام با لیوتیرونین (T3) نسبت به درمان لووتیروکسین به تنهایی بهتر نیست ، اگرچه برخی از بیماران به درمان لووتیروکسین به تنهایی ، خوب جواب نمی دهند . تفاوت های ژنتیکی یا انتقال دهنده های هورمون ممکن است علت عدم تاثیر گذاری این درمان باشد .

تفاوت هایی در جذب تیروکسین وجود دارد ؛ همچنین دوز با توجه به سن و وزن متفاوت است . برای مثال و البته یک نکته مهم ،نوزادان و کودکان بیشتر از بالغین به T4 نیاز دارند .

نکات مهم در مورد میزان و چگونگی مصرف لووتیروکسین:

• از آنجا که تداخل با غذاهای خاص ( مثل سبوس ، سویا ، قهوه ، کلم ، شلغم ، بادام زمینی ، آجیل و اسفناج ،گلابی ، هلو و ارزن ) و داروها می تواند جذب تیروکسین را مختل کند ، دارو باید با معده خالی مصرف شود که بهترین زمان ، نیم الی یک ساعت قبل از صبحانه می باشد .
• نیمه عمر طولانی 7 روزه ی تیروکسین سبب می شود که روزانه تنها در یک نوبت آن را مصرف نمود .
• کودکان تحت درمان باید از نظر رشد و نمو مرتبا کنترل گردند .
• قبل از تجویز تیروکسین باید TSH و تیروکسین آزاد سرم اندازه گیری شوند تا از تغییرات سرمی جلوگیری شود .
• پس از شروع مصرف دارو ، حدودا 6 تا 8 هفته لازم است تا غلظت تیروکسین سرم به حالت پایدار و ثابتی در خون برسد . بنابراین تغییر دوز دارو باید به آهستگی صورت گیرد .
• در بیماران جوانتر یا آنهایی که مبتلا به نوع بسیار خفیف بیماری هستند ، هورمون مورد نیاز را از همان ابتدا با دوز کامل می توان استفاده نمود .
•  در بیماران مسن ( بالای 50 سال) بدون بیماری قلبی ، لووتیروکسین را می توان با دوز 50 میکروگرم در روز آغاز کرد .
• در بیماران مبتلا به هیپوتیروئیدی مزمن ، بیماران مسن مبتلا به بیماری قلبی زمینه ای ، درمان باید با دوز پایین آغاز شود . در چنین بیمارانی ، لووتیروکسین در ابتدا به میزان 5/12 تا 25 میکروگرم در روز برای 2 هفته تجویز می گردد و سپس هر دو هفته ، 5/12 تا 25 میکروگرم بر آن افزوده می شود تا این که هورمون های تیرویید به حد طبیعی برسند و یا اثرات سمی بروز نماید . قلب بیماران مسن ، نسبت به غلظت تیروکسین موجود در خون بسیار حساس است و در صورت ظهور آنژین صدری و یا آریتمی قلبی ، لازم است که فورا تجویز دارو قطع گردد و یا دوز آن کاهش یابد .

عوارض و علائم مسمویت با تیروکسین:

اثرات سمی تیروکسین مستقیما وابسته به غلظت سرمی هورمون می باشد .

در کودکان ، بی قراری ، بی خوابی و تسریع بلوغ استخوانی و رشد ممکن است ناشی از مسمومیت با تیروکسین باشد .

در بالغین ، عصبانیت ، عدم تحمل به گرما ، حملات تپش قلب و تاکی کاردی یا کاهش وزن بدون توجیه ممکن است از علائم مسمومیت با تیروکسین باشند . اگر این علائم موجود بود ، کنترل TSH و T4 آزاد سرم اهمیت دارد که تعیین می نماید علائم فوق الذکر در رابطه با افزایش بیش از حد تیروکسین خون می باشند یا علت دیگری دارند . درمان دراز مدت و بیش از حد با T4 به ویژه در افراد مسن می تواند خطر بروز فیبریلاسیون دهلیزی و استئوپوروز تسریع یافته را افزایش دهد .

مشکلات خاص درمان هیپوتیروئیدی :

1)هیپوتیروئیدی دارویی : هیپوتیروئیدی دارویی به خوبی به تجویز لووتیروکسین جواب می دهد ، اگر فرد مجبور باشد که داروی مسبب را ادامه دهد .

مثلا در مورد هیپوتیروئیدی ناشی از آمیودارون ، تجویز لووتیروکسین ممکن است حتی بعد از قطع دارو لازم باشد ، زیرا نیمه عمر آمیودارون بسیار طولانی است .

2)هیپوتیروئیدی بدون علامت : منظور از هیپوتیروئیدی بدون علامت ، افزایش سطح TSH همزمان با سطح طبیعی هورمون های تیروئیدی است که در 4 تا 10 درصد از کل جمعیت دیده می شود ، اما در 20 درصد از زنان بالای 50 سال وجود دارد . در هر بیمار ، لووتیروکسین باید براساس خطر ها و منافع درمان ، تجویز شود .

3)هیپوتیروئیدی و حاملگی : زنان در سن بارداری مبتلا به کم کاری تیروئید ،غالبا سیکل های بدون تخمک گذاری دارند و تا زمان اصلاح عارضه فوق ، این بیماران دچار نازایی نسبی هستند. این امر منجر به استفاده وسیع از هورمون های تیروئید در درمان نازایی شده است.اگرچه شواهدی دال بر مفید بودن این هورمون ها غیر از مواردی که هیپوتیروئیدی در کار باشد ، در دست نمی باشد .

در یک زن حامله مبتلا به هیپوتیروئیدی که تیروکسین دریافت می کند ، این مسئله حائز اهمیت است که مقدار دوز مصرفی تیروکسین باید در حد کافی باشد ، چون تکامل ابتدایی مغزی جنین وابسته تیروکسین مادری است . در بسیاری از بیماران مبتلا به هیپوتیروئیدی ، یک افزایش نسبی در میزان دوز تیروکسین ( در حدود 25 تا 30 درصد ) در دوران حاملگی ضروری می باشد تا اینکه سطح TSH سرم به حد طبیعی برسد ، به نظر منطقی است که به خانم ها مشاوره داد که 25 میکروگرم تیروکسین اضافی را بلافاصله بعد از حاملگی مصرف کنند و تیروکسین را از ویتامین ها ، آهن ، کلسیم حداقل 4 ساعت با فاصله مصرف کنند .

منابع : کتاب فارماکولوژی کاتزونگ ،

شهین فراست

.